Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο σχολικός εκφοβισμός αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομηλίκων παιδιών με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. Εμφανίζεται με τη μορφή του λεκτικού εκφοβισμού (κοροϊδία, διακρίσεις, σεξουαλικά σχόλια), του κοινωνικού εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από την ομάδα), του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές) και του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (εκβιασμός μέσω Διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο).
Με βάση τα αποτελέσματα μιας μελέτης που πραγματοποίησε η Εταιρία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε συνεργασία με την Παιδαγωγική σχολή του ΑΠΘ, το 25% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος με συχνότητα δύο ως τρεις φορές το μήνα ή και περισσότερο. Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στο σχολικό περιβάλλον σε χώρους χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς, όπως η αυλή, ο διάδρομος και η τάξη κατά τη διάρκεια του διαλείμματος. Η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και τη διαδικασία της μάθησης. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού αρχικά νοιώθουν φόβο, απόγνωση και παρουσιάζουν τάσεις φυγής. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε σχολείο και παρουσιάζουν συμπτώματα σχολικής φοβίας. Μπορεί επίσης να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα παιδιά-θύματα μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι. Από την άλλη μεριά οι γονείς συνήθως δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα και δηλώνουν άγνοια. Αυτό συμβαίνει γιατί τα θύματα εξομολογούνται το γεγονός του εκφοβισμού συχνότερα σε φίλους τους. Αν όμως οι γονείς εντοπίσουν κάποιο από τα προαναφερθέντα συμπτώματα και υποψιάζονται ότι το παιδί τους έχει πέσει θύμα εκφοβισμού κρίνεται αναγκαίο να προσεγγίσουν το παιδί και να αντιδράσουν απευθυνόμενοι αρχικά στους εκπαιδευτικούς και στις αρμόδιες Διευθύνσεις εκπαίδευσης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το παιδί να αισθανθεί ότι έχει στήριγμα τους γονείς του και το σχολείο. Επιπλέον, οι ειδικοί επιμένουν ότι τα παιδιά πρέπει να μη φοβούνται, να έχουν το θάρρος της γνώμης και να μάθουν να «μιλούν».
Με βάση προτάσεις που παρουσιάστηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τονίστηκε η ανάγκη εντοπισμού και επίλυσης των κοινωνικών προβλημάτων που σχετίζονται με τη νεανική εγκληματικότητα. Επισημάνθηκε ακόμα, ο ρόλος των γονέων και των εκπαιδευτικών που καλούνται να ακολουθήσουν ενιαία γραμμή για την αντιμετώπιση της βίας, η ενθάρρυνση των νέων για συμμετοχή τους στα κοινά και στον αθλητισμό, η προβολή σωστών προτύπων συμπεριφοράς, αλλά και η συνεργασία με φορείς που αγωνίζονται για την εξάλειψη της νεανικής παραβατικότητας.
Το Χαμόγελο του Παιδιού έχει αναπτύξει πολλές δράσεις για την πρόληψη και διαχείριση καταστάσεων του Σχολικού Εκφοβισμού.
-Το Τμήμα Ενημέρωσης Παιδιών, Γονέων και Εκπαιδευτικών πραγματοποιεί ομιλίες για το σχολικό εκφοβισμό σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς σε σχολεία σε όλη την Ελλάδα (βλ. http://www.hamogelo.gr/7-1/770/Enhmerosh-poidion–goneon-koi-ekpoideytikon)
-Μέσω της Εθνικής Τηλεφωνικής Γραμμής για τα Παιδιά SOS 1056 πραγματοποιείται τηλεφωνική υποστήριξη για την διαχείριση τέτοιων φαινόμενων (βλ. http://www.hamogelo.gr/7-1/754/Ethnikh-thlefonikh-grammh-gia-ta-poidia-SOS-1056 )
-Μέσω των Τμημάτων Κοινωνικής και Ψυχολογικής Στήριξης πραγματοποιείται συμβουλευτική στήριξη σε γονείς, παιδιά και εκπαιδευτικούς (βλ. http://www.hamogelo.gr/7-1/767/Koinonikh-koi-psyxologikh-sthrixh-poidion)
-Το Χαμόγελο του Παιδιού είναι ο συντονιστικός φορέας για την δημιουργία πανευρωπαϊκής καμπάνιας ευαισθητοποίησης και πληροφόρησης για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού (βλ. http://www.hamogelo.gr/147.1/Erga-se-exelixh )
Το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού συμμετέχει στο Δίκτυο κατά της βίας στο Σχολείο στο οποίο είναι μέλη οι Κυβερνητικοί και μη φορείς.
Ένας από τους σκοπούς του Δικτύου είναι η ευαισθητοποίηση μαθητών, γονέων και ολόκληρης της κοινωνίας σχετικά με το φαινόμενο, και η καθιέρωση της Πανελλήνιας Ημέρας κατά της Βίας στο Σχολείο την 6η Μαρτίου.
Η ημέρα αυτή αποτελεί μια αφορμή για εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς των σχολείων όλης της χώρας να ανταλλάξουν σκέψεις, πληροφορίες, ερεθίσματα και ιδέες για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας που εκδηλώνεται μεταξύ μαθητών και να σχεδιάσουν και υλοποιήσουν μακροχρόνια προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης.
Την Ημέρα κατά της Βίας στο Σχολείο καλούνται όλα τα σχολεία Α’ βάθμιας και Β’ Βάθμιας εκπαίδευσης να αφιερώσουν χρόνο σε δράσεις – συζητήσεις – εκδηλώσεις κατά του σχολικού εκφοβισμού με στόχο την ευαισθητοποίηση των σχολικών κοινοτήτων και την επαγρύπνηση όλων των μελών τους για την έγκαιρη παρέμβαση, ώστε να περιοριστούν οι δίαυλοι εκδήλωσης της βίας στη ζωή των ανηλίκων και να αποτραπούν οι αρνητικές της συνέπειες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Η προετοιμασία για την ημέρα κατά της Βίας στο Σχολείο πρέπει να αρχίσει έγκαιρα με πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών των σχολείων ενώ η συμμετοχή των μαθητών πρέπει να είναι η μεγαλύτερη δυνατή.
Τι μπορούμε να κάνουμε στα σχολεία την 6η Μαρτίου;
-Συζητήσεις ανάμεσα στους μαθητές στις τάξεις με θέμα «Πως εκδηλώνεται η βία ανάμεσα στα παιδιά, τι μπορεί να κάνει η τάξη μας / το σχολείο μας για να περιοριστούν και να αντιμετωπίζονται καλύτερα τα περιστατικά βίας;» Στις συζητήσεις είναι σκόπιμο να ακούγεται η γνώμη των μαθητών για τα αίτια και τους τρόπους εκδήλωσης της βίας και να προκύπτουν ιδέες για εναλλακτικούς τρόπους πρόληψης, αντιμετώπισης, ανάληψη ευθυνών και ρόλων, ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες του κάθε σχολείου.
-Βιβλιοπαρουσιάσεις και συζητήσεις μεταξύ μαθητών, με αφορμή βιβλία που αναφέρονται στην σχολική βία, ύστερα από κατάλληλη προεργασία, με την ανάληψη παρουσιάσεων από τους ίδιους τους μαθητές.
-Προβολές ταινιών συναφούς θεματολογίας, που ανταποκρίνονται στο ηλικιακό και γνωστικό επίπεδο των μαθητών, ακολουθούμενες από σχετικές συζητήσεις και περαιτέρω δράσεις.
-Δημιουργία αφισών ή/και φυλλαδίων με μηνύματα και πληροφορίες κατά της βίας, χρησιμοποιώντας κολλάζ, ζωγραφική και άλλα εργαλεία των νέων τεχνολογιών.
-Εικαστικά εργαστήρια με δημιουργίες των μαθητών σχετικά με τη βία, ακολουθούμενα από συζήτηση και έκθεση των έργων σε χώρους του σχολείου, πιθανά δε και με δημιουργία σχετικών τοιχογραφιών σε επιλεγμένους χώρους της σχολικής μονάδας.
-Παρουσιάσεις σχετικά με επιμέρους άξονες της θεματολογίας, από ομάδες μαθητών σχολείων, βασισμένες σε έρευνες υλικού από το διαδίκτυο, συζητήσεις, συμπλήρωση ερωτηματολογίων, καταγραφή απόψεων και αξιοποίηση σύγχρονων μέσων επικοινωνίας και νέων τεχνολογιών.
-Θεατρικά, μουσικά ή/και χορευτικά δρώμενα, σε σχολικές μονάδες όπου υπάρχουν εκπαιδευτικοί με εξειδικευμένη επιμόρφωση, ώστε να αναδειχθούν θέματα σχετικά με την πρόληψη και αντιμετώπιση και ειρηνική επίλυση της βίας.
-Αναρτήσεις στο διαδίκτυο, σε σχολικά sites / blogs, αναφορικά με δράσεις και έρευνες σχετικά με το φαινόμενο.
-Συναντήσεις Σχολικών Συμβουλίων και Υπευθύνων Αγωγής Υγείας-Σχολικών δραστηριοτήτων με συμμετοχή εκπροσώπων των εκπαιδευτικών, των μαθητών και των γονέων, με θέμα την βελτίωση της λειτουργίας της σχολικής μονάδας, με στόχο τη συστηματική πρόληψη και ήπια, ειρηνική και ουσιαστική αντιμετώπιση περιστατικών βίας.
-Πραγματοποίηση διαδραστικών ομιλιών και βιωματικών σεμιναρίων για το φαινόμενο από εξειδικευμένους επιστήμονες σε ομάδες γονέων, εκπαιδευτικών και μαθητών, σε χρόνο εκτός της λειτουργίας του σχολείου.
-Στον ειδικό ιστοχώρο: http://www.antibullyingnetwork.gr, που έχει δημιουργήσει το Δίκτυο κατά της Βίας στο Σχολείο, προβάλλεται σχετικό ενημερωτικό και εκπαιδευτικό υλικό, βιβλιογραφία και προτεινόμενες ταινίες. Επίσης, παρουσιάζονται φορείς, δράσεις και καλές πρακτικές από διάφορα σχολεία και περιοχές της χώρας, βίντεο, συνδέσεις και άλλες χρήσιμες πληροφορίες για το φαινόμενο, που μπορούν να αξιοποιηθούν από εκπαιδευτικούς, γονείς και τους μαθητές.
«Νίκησε τον νταή χωρίς να τον αγγίξεις»! Ένα βίντεο που όλα τα παιδιά πρέπει να δουν!
...Στο Νηπιαγωγείο 